REGİSTAN MEYDANI (Özbekistan)

Registan Meydanı (kum ülkesi) Semerkant'ın merkeziydi. Yapı 3 medreseden oluşur: Uluğbey Medresesi (15. yüzyıl), Şer – Dor Medresesi (17. yüzyıl) ve Tilla-Karı Medresesi (17. yüzyıl). İlk medresenin kuruluşuyla birlikte, bütün bayramlar, festivaller ve Pazar günü pazarı burada kurulmaya ve kutlanmaya başlamıştır. Medrese İslam dininin yüksek okulları sayılır. Uluğbey Medresesi, 1417-1420 tarihlerinde Uluğbey tarafından kurulmuş ve bizzat kendisi burada, ölümüne kadar matematik ve astronomi dersleri vermiştir.

Uluğbey'in ölümünden 200 yıl sonra, Semerkant'ın yöneticisi olan Yalangtuş Bahadur'ın emriyle birinci medresenin bir kopyası olarak, ikinci bir medrese yaptırılmış ve Şer-Dor Medresesi adı verilmiştir. Aralarındaki tek fark yeni medresede fazladan iki tane kışın kullanılmak üzere hazırlanmış eğitim holü olmasıdır. Bunun dışındaki ana yapı birinci medrese ile aynıdır. Bundan birkaç yıl sonra, tekrar aynı yöneticinin emriyle üçüncü medrese, Tilla-Karı yaptırılmıştır. Dıştan görünümü diğer iki medreseye benzemekle birlikte bu medresenin iç yapısı biraz farklıdır. Medreseler aynı plan üzerine inşa edilmiştir. Dört köşeli bir bahçe, dört teras ve çevre boyunca sıralanmış odalar. Oda kapıları İslam dininde önemli bir özellik olan saygı ve alçak gönüllüğü vurgulamak için özellikle alçak yapılmıştır. Kapılardan girerken ve çıkarken mutlaka başınızı eğmeniz gerekir.

Sadece Tilla-Kari Medresesi medrese olarak yapılmasına karşın minareleriyle, çoğunlukla cami olarak kullanıldı. 17.yüzyılda Tilla-Kari Semerkant'taki en büyük cami idi. 19.yüzyıla kadar cami ve medrese olarak kullanılan yapılar, 20.yüzyılın başından itibaren tarihi eser olarak korunmaya alınmıştır. İran, Çin, Hindistan ve Mısır'lı şair, tarihçe ve yazarlarca, "Tarihi Doğu'nun Cenneti", "İslam Dünyasının İncisi", "Doğunun Roması" isimleriyle anılan Semerkant şehri, tarih boyunca pek çok esere ilham kaynağı olmuştur.

Uluğbey Medresesi

Tarih boyunca Semerkant pek çok savaş ve yıkım görmüş, pek çok kere de tekrar kurulmuştur. Semerkant'ın tarihi boyunca üç büyük trajedi yaşanmıştır.

Tilla Kari Medresesi

1. İlk trajedi milattan önce 329 yılında şehrin Büyük İskender'e geçmesi sırasında yaşanmıştır. Şehir tamamen yıkılmış ve şehir halkı yok edilmiştir. Daha sonra şehir Doğu ve Yunan tarzı yapılarla tekrar kurulmuştur. 2. İkinci ciddi değişiklik 8.yüzyılda Arap'ların bölgeyi istilasıyla yaşanmıştır. Farklı dinlerden çok sayıda insanın öldürülmesi ile bölge tamamen İslam dini'ne geçmiştir. 3. Üçüncü büyük trajedi, 13.yüzyılda Cengiz Han'ın bölgeyi istilasıdır. Bölgedeki pek çok başka şehir gibi Semerkant'ta tamamen yıkılmış ve harabeye dönmüştür. 14.yüzyıl'da Timur şehrin yönetimini devralıncaya kadar bu şekilde kalan şehir, özellikle Timur imparatorluğunun başkenti olması sebebiyle de tekrar imar edilmiştir. Özellikle Timur ele geçirdiği ülkelerdeki farklı bilim adamları ve mimarları şehre getirerek, şehrin farklı kültürlerden izler taşıyan mimarisini oluşturmuştur. Semerkant tarihindeki en hızlı gelişmeyi Timur'un 35 yıllık imparatorluğu sırasında yaşamıştır. Timur ele geçirdiği ülkelerden çok sayıda matematikçi, astronom, mimar, ve müzisyeni Semerkant'a getirerek şehrin bir bilim merkezi olmasını sağlamıştır.